Posłowie do Parlamentu Europejskiego na październikowej sesji poparli plan całkowitego zakazu importu gazu z Rosji. Również Rada UE porozumiała się w tej sprawie, przyjmując swoje stanowisko negocjacyjne. Europosłowie mówią, że to istotna i długo oczekiwana decyzja polityczna, która pozwoli skończyć z finansowaniem wojennej gospodarki Rosji. Jednak są też głosy sceptyczne, które krytykują nieskuteczne sankcje i nazywają je wizerunkowymi.

– Zakaz sprowadzania gazu rosyjskiego do Unii Europejskiej od początku 2028 roku jest przesądzony. Dlatego uważam, że i firmy węgierskie, i słowackie, kolaborujące z reżimem Putina, będą musiały wstrzymać dostawy. Każde euro, które wpływa do Rosji, jest wykorzystywane na gospodarkę wojenną Putina. Trzeba to zatrzymać – mówi agencji Newseria Michał Szczerba, poseł do Parlamentu Europejskiego z Koalicji Obywatelskiej i Europejskiej Partii Ludowej.

– Zostały jeszcze tylko dwa kraje, Słowacja i Węgry, i myślę, że one się podporządkują, natomiast to trwało dosyć długo, bo sieć przeróżnych powiązań, nie tylko dostawy surowców, ale również biznesowe relacje powodowały, że ta sprawa się wydłużała – dodaje Mirosława Nykiel, posłanka do PE z KO.

Na październikowej sesji Parlament Europejski poparł decyzję o rozpoczęciu rozmów z duńską prezydencją w Radzie UE na temat zakazu importu rosyjskiego gazu i ropy. Również ministrowie energii państw Unii przyjęli stanowisko negocjacyjne w sprawie wycofywania importu rosyjskiego gazu ziemnego, które ma być podstawą do rozmów z PE. Jak informuje polski resort energii, pełny zakaz ma obowiązywać od 2028 roku, ale cały proces będzie wdrażany etapami: w pierwszym z nich zakaz będzie obejmował zawieranie nowych umów, w drugim etapie – dostawy na bazie zawartych kontraktów krótkoterminowych, a w trzecim – dostawy realizowane na bazie zawartych umów długoterminowych. Ministerstwo Energii wskazuje, że proponowane rozporządzenie ma dotyczyć zarówno gazu rurociągowego, jak i skroplonego gazu ziemnego (LNG). Ten pierwszy trafia dziś do Węgier i do Słowacji, a drugi głównie m.in. do Francji i Belgii.

– Trzeba zabezpieczyć przede wszystkim sytuacje, kiedy gaz czy ropa dociera do nas w innej postaci poprzez kraje pośredniczące. Te wszystkie luki trzeba uszczelnić i specjaliści już nad tym pracują, wiedzą, jak to zrobić. Natomiast trzeba podjąć decyzję polityczną i tutaj już jest zgoda w tym temacie – mówi Mirosława Nykiel.

– Przede wszystkim możemy zmienić źródła dostaw. Mamy amerykański LNG, norweski gaz, to wszystko jest w zasięgu ręki dla krajów, które chcą się uniezależnić od Putina. Tu nie ma żadnej ściemy, to są konkrety i działania, które Węgrzy będą musieli przyjąć do wiadomości, jeżeli chcą być częścią Wspólnoty Europejskiej. To, co komunikuje kanclerz Merz, jest jednoznaczne, rosyjskie dostawy zostaną wstrzymane do Niemiec, co oznacza pełne uniezależnienie się tego kraju od dostaw. Błędy przeszłości, błędy Angeli Merkel są naprawiane przez kanclerza Merza, to stanowisko jest jednoznaczne, konsekwentne i proeuropejskie – dodaje Michał Szczerba.

Nie wszyscy eurodeputowani wierzą jednak w ten scenariusz.

– Uważam, że całkowite odejście od zasobów Rosji jest możliwe, ale zadajmy sobie pytanie, czy Europa chce to zrobić, bo sankcje są dla biedniejszych krajów Europy, bogatsze kraje Europy bardzo dobrze współpracują na różnych kierunkach przez pośredników – mówi Daniel Obajtek, europoseł z ramienia Prawa i Sprawiedliwości. – Belgia, Francja, Hiszpania – 100 proc. więcej LNG rosyjskiego. Gdzie ten gaz się pojawił? Poprzez rurociągi, interkonektory w Niemczech. Teraz tworzy się zakaz w zakresie odejścia od gazu rosyjskiego, to ma być 2026, może 2027 rok, a tak naprawdę my nie realizujemy żadnych sankcji. Dajemy Rosji czas na to, by się przygotowywała.

Według danych Komisji Europejskiej na podstawie ENTSO-G i LSEG (przytaczanych na stronie Rady UE) w 2024 roku największym dostawcą gazu dla wspólnoty była Norwegia, która odpowiada za 91,1 mld m³, czyli 33,4 proc. dostaw. Z Rosji pochodziło 51,6 mld m³ (19 proc. całkowitego importu gazu do UE) – zarówno gazu dostarczanego gazociągami, jak i LNG. Gdyby potraktować oba rodzaje gazu łącznie, Rosja znalazłaby się na drugim miejscu za Norwegią.

Z danych Centrum Badań nad Energią i Czystym Powietrzem (CREA) wynika, że w ubiegłym roku Unia Europejska zapłaciła prawie 22 mld euro za rosyjskie paliwa kopalne. Wrześniowy raport tej organizacji wskazuje, że Unia była czwartym odbiorcą rosyjskich paliw kopalnych, odpowiadając za 8 proc. dochodów Rosji z eksportu. Około 70 proc. stanowił gaz rurociągowy i LNG, a 29 proc. – ropa naftowa.

– Chiny importują 58 proc. ropy z kierunku rosyjskiego, Indie prawie 70 proc., około 20 proc. gazu i 15 proc. węgla. Potem Turcja, a Europa jest na czwartym miejscu. Biorąc pod uwagę rok 2024, UE kupiła od Rosji tylko o 1 proc. wolumenu mniej, to o jakich my sankcjach mówimy? – ocenia Daniel Obajtek. – Kolejne pakiety sankcji są pakietami wizerunkowymi. Mamy już ponad trzy lata wojny na Ukrainie, a tak naprawdę nic się nie zmieniło. Rosja rośnie w siłę, przy okazji rosną w siłę Chiny, doskonale im się współpracuje. Pragnę zaznaczyć, że przy tych wszystkich dziwnych sankcjach ropa rosyjska jest zdecydowanie tańsza, gaz rosyjski również, więc czyje gospodarki rozwijają się bardziej? Turecka, chińska, indyjska.

Jak podkreśla, działanie floty cieni pokazuje, że Rosja i handlujące z nią podmioty umieją obchodzić sankcje. Podobnie może być i tym razem.

– Jeżeli państwa będą się odcinać [od dostaw z Rosji – red.], to ich firmy będą ten biznes realizować poprzez wymianę papierów, a gaz i ropa będą dalej rosyjskie. Zobaczycie państwo, nie minie 1,5 roku, a przez Nord Stream 1 i Nord Stream 2 popłynie gaz rosyjski, on się może będzie inaczej nazywał, że jest kazachski, ale on będzie rosyjski. Czy po odcięciu Nord Stream 1, Nord Stream 2 Niemcy przyhamowały budowę interkonektorów i sieci gazowych? Budują te sieci gazowe w setkach kilometrów. Po co? Szykują się pod to, by być hubem gazowym dla całej Europy i sprowadzać gaz przy zdecydowanie innych dyskontach niż notowane z Rosji – ocenia polski polityk.

Według europosła jedynym skutecznym sposobem na ograniczenie importu rosyjskich surowców jest wprowadzenie wysokich ceł.

– Rosja szuka innych kierunków, zwiększa dostawy do Chin, Indii i Turcji, doskonale współpracuje z Iranem, buduje floty cieni, robi tradingi, czyli wymiany na morzu. Weszła na wyższy level z logistyką i staje się bardziej odporna. Najuczciwszą rzeczą jest więc „dowalić” odpowiednie cła. Po drugie,  muszą być oclone również towary z krajów trzecich. Cło musi być wysokością różnicy między ceną ropy a kosztem poniesionym z Zielonym Ładem, więc dopiero wtedy będziemy konkurencyjni – postuluje Daniel Obajtek.

Należący do włoskiego koncernu Leonardo zakład PZL-Świdnik jest jednym z filarów współpracy polsko-włoskiej w przemyśle obronnym – po uruchomieniu linii montażowej śmigłowców AW149 świdnickie zakłady produkują te maszyny w kraju i przygotowują się do realizacji kolejnych kontraktów dla polskiego wojska. Spółka liczy m.in. na zamówienia śmigłowców szkolno-bojowych AW109 TrekkerM, które mogłyby być w całości produkowane w Świdniku. Polski zakład, dzięki transferowi technologii i know-how, jest dziś ważnym uczestnikiem zagranicznych kontraktów Leonardo dotyczących śmigłowców.

– Leonardo dużo inwestuje w Polsce w spółkę PZL-Świdnik, która jest w pełni zintegrowana z siecią technologiczno-przemysłową Leonardo. Spółka jest centrum doskonałości struktur lotniczych w ramach Grupy Leonardo i jest jedynym krajowym producentem śmigłowcowym, tzw. OEM, który posiada pełne zdolności przemysłowe w dziedzinie śmigłowcowej: od projektowania, poprzez rozwój i produkcję, po serwisowanie śmigłowców w całym cyklu ich użytkowania. Jedną z możliwości, nad którą pracujemy, jest śmigłowiec szkolno-bojowy AW109 TrekkerM. Jeśli polski rząd zdecyduje się na wybór tego modelu, całość procesu produkcji i testów będzie przebiegała w Polsce – mówi agencji Newseria Marco Lupo, prezes Leonardo Poland.

PZL-Świdnik jest częścią Leonardo od 2010 roku i od tego momentu do spółki trafiło ponad 1 mld zł inwestycji. Kolejne wielomilionowe inwestycje są realizowane dla dalszego zwiększania zdolności produkcyjnych. Jak zwracają uwagę przedstawiciele spółki, są one istotne także z punktu widzenia umacniania odporności kraju, ponieważ PZL-Świdnik jest objęty planem zabezpieczenia Sił Zbrojnych RP i podlega mobilizacji. W 2022 roku MON podpisał ze spółką kontrakt na 32 śmigłowce AW149 o wartości 8,25 mld zł brutto, a w czerwcu 2024 roku w Świdniku uruchomiono linię montażową, na której produkowane są te śmigłowce dla polskiego wojska.

– PZL-Świdnik jest jednym z kluczowych elementów budowania zdolności i odporności na zagrożenia. To zakład bardzo nowoczesny, z wielkim doświadczeniem. Nasz wzrost jest potężny, pozyskaliśmy mnóstwo nowych technologii. Kamieniem milowym jest podpisanie i realizacja kontraktu dla polskich Sił Zbrojnych odnośnie do śmigłowca AW149 – podkreśla Bartosz Mateusz Śliwa, prezes zarządu PZL-Świdnik.

Dynamiczny rozwój świdnickich zakładów to efekt transferu technologii i praktycznego szkolenia pracowników we włoskich zakładach Leonardo. Część załogi uczestniczyła w szkoleniach produkcyjnych w zakładzie w Vergiate, gdzie powstawały pierwsze egzemplarze śmigłowca AW149 dla polskiego wojska, a zdobyte tam doświadczenie wykorzystano przy uruchomieniu linii montażowej w Polsce.

– Rola PZL-Świdnik w programach śmigłowcowych realizowanych na całym świecie przez Leonardo jest kluczowa. 80 proc. naszej produkcji struktur lotniczych jest dostarczana do wszystkich zakładów Leonardo – w USA, Wielkiej Brytanii i we Włoszech, tak że nie ma śmigłowca, który by latał bez tych komponentów z Polski – zaznacza Bartosz M. Śliwa.

Obecnie w PZL-Świdnik pracuje około 3,5 tys. osób, a tysiąc polskich dostawców tworzy sieć kooperantów dostarczających komponenty i usługi.

– PZL-Świdnik zaobserwował potężny wzrost, praktycznie 10-krotny. Z 300 mln zł osiągamy teraz przychody na poziomie 3 mld zł. Nasza kadra pracownicza została wyszkolona według najnowszych modeli szkoleniowych, mamy perspektywy inwestycyjne, dlatego bardzo optymistycznie patrzę w przyszłość – mówi prezes PZL-Świdnik. – Kluczowym kontraktem jest dla nas realizacja dostaw śmigłowca AW149 dla polskiego wojska. Liczymy też na nowe kontrakty z wojskiem, przede wszystkim na śmigłowiec AW109 TrekkerM, szkolno-bojowy, który chcielibyśmy dostarczyć do sił zbrojnych dla szkolenia młodych pilotów. Wiemy, że siły zbrojne potrzebują wielu pilotów, mamy wiele programów śmigłowcowych, a PZL-Świdnik jest w pełni gotów do realizacji zadań postawionych przed nami przez klienta wojskowego, tak że możemy dostarczyć w pełni wyprodukowany w Polsce śmigłowiec.

Grupa Leonardo jest zainteresowana udziałem także w innych programach modernizacji floty Sił Powietrznych. Chodzi m.in. o analizowany przez MON zakup 32 myśliwców.

– Nasza propozycja obejmuje 32 samoloty Eurofighter Typhoon, produkowane wspólnie przez kraje założycielskie: Włochy, Niemcy, Hiszpanię i Wielką Brytanię. Firma Leonardo, jako jeden z partnerów przemysłowych konsorcjum Eurofighter, przygotowała ofertę na pozyskanie tych samolotów przez Polskę, w ramach której około 40–50 proc. wartości inwestycji pozostanie w Polsce – mówi Marco Lupo. – Oznacza to znaczną korzyść dla polskiej obronności oraz udział polskiego przemysłu lotniczego w najbardziej zaawansowanym projekcie w sektorze lotniczym. Jesteśmy przekonani, że pozwoli to zwiększyć możliwości sektora lotniczego w Polsce.

Badania Ministerstwa Cyfryzacji wykazały, że zdecydowana większość urzędników (ok. 84 proc.) określa swoją wiedzę na temat sztucznej inteligencji jako podstawową lub średnią, a tylko 3 proc. jako zaawansowaną. Chcą oni jednak poszerzać swoje kompetencje w tym zakresie i chętnie uczestniczyliby w szkoleniach na ten temat. Pracownicy administracji publicznej podkreślali, że w tym sektorze kluczowe kompetencje to m.in. zarządzanie danymi i cyberbezpieczeństwo, ale też zarządzanie ryzykiem prawnym – wskazuje badanie Google Cloud Polska i Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR).

Z badań Ministerstwa Cyfryzacji przeprowadzonych w tym roku na ponad 8 tys. urzędników wynika, że 82 proc. z nich uznaje brak wiedzy i umiejętności za istotną lub bardzo istotną przeszkodę we wdrażaniu AI. Wśród innych barier pojawiły się także brak jasnych regulacji (prawie 76 proc.), brak zasobów finansowych (73 proc.), bariery techniczne (69 proc.) i opór przed zmianami (65,6 proc.).

Przytaczane w raporcie „Mapa kompetencji AI w Polsce. Potrzeby i kierunki rozwoju” dane resortu wskazują także, że jednocześnie prawie 60 proc. urzędników przyznaje, że ich wiedza o AI jest podstawowa, a tylko 3 proc. – że wysoka. Za to niecałe 13 proc. deklaruje brak wiedzy na temat sztucznej inteligencji. Tylko co piąty uczestniczył w ciągu ostatnich dwóch lat w szkoleniach z tego obszaru, choć ponad 93 proc. deklaruje, że chciałby podnieść swoje kompetencje w zakresie wykorzystania AI w administracji publicznej.

– Luki kompetencyjne w administracji publicznej są na poziomie wykorzystania sztucznej inteligencji, czyli pomysłów, w jakich procesach można je wykorzystać, dostępności narzędzi sztucznej inteligencji oraz tego, jak można by było uregulować wykorzystanie sztucznej inteligencji w urzędach pod kątem governance’u, zastosowania praktycznego, prawnego, a także etycznego – mówi agencji Newseria Magda Gajownik de Vries z Polskiego Funduszu Rozwoju. – Nasze wyniki są bardzo podobne zarówno dla przedsiębiorców, sektora MŚP, jak i dużych firm. Widzimy, że przedsiębiorcy też zmagają się z podobnymi kwestiami. Administracja publiczna nie ma dostępu do tych narzędzi, nie wie, jak z nich korzystać, natomiast na podstawie ankiet widzieliśmy, że jest duża motywacja do wykorzystania AI. To jest odwrotnym trendem niż w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw.

Badanie Google Cloud Polska i PFR wskazuje ponadto, że wyzwania związane z pozyskaniem finansowania, niepewnością regulacyjną oraz trudnościami organizacyjnymi są wspólne dla wszystkich ankietowanych grup, zarówno administracji, jak i MŚP, dużych firm czy start-upów. Administracja boryka się dodatkowo z systemowymi ograniczeniami procedur zamówień publicznych oraz nieefektywną wymianą danych między instytucjami.

W pytaniach o kluczowe kompetencje w zakresie AI urzędnicy wskazali, że administracja szczególnie potrzebuje ich w zakresie fundamentalnej wiedzy o AI, zarządzania danymi i cyberbezpieczeństwa, a także zarządzania ryzykiem prawnym oraz kształtowania kultury organizacyjnej sprzyjającej wdrażaniu innowacji. Wśród istotnych kompetencji menedżerskich ankietowani wymieniali umiejętność wskazywania potencjalnych korzyści z AI i uzasadnienia biznesowego dla tych projektów. W obszarze prawno-etycznym największy nacisk urzędnicy kładli na zarządzanie ryzykiem prawnym, które zostało ocenione jako kompetencja krytyczna.

– W samorządach należałoby zbadać procesy, które są najbardziej powtarzalne, gdzie jest największy wolumen klientów i spraw, które mogłaby odciążyć sztuczna inteligencja. Należałoby zmapować procesy i zobaczyć, które punkty będą kluczowe do ich usprawnienia. Następnie należałoby uregulować wykorzystanie sztucznej inteligencji poprzez spisanie zasad, wdrożenia governance’u, komu przyznać licencję, w jakich przypadkach samorządowcy mogą wykorzystać sztuczną inteligencję oraz tego, czy chcą informować swoich klientów o jej wykorzystaniu przy odpowiadaniu na pisma. Dopiero później powinniśmy przejść do technologii – wymienia ekspertka PFR.

Jak podkreśla, samorządowcy są chętni do używania sztucznej inteligencji i jeśli dziś to robią w pracy, korzystają do tego z prywatnych urządzeń. Uregulowanie kwestii AI w urzędach mogłoby skutkować korzystaniem z odpowiednich narzędzi i bezpiecznego sprzętu.

Według opublikowanego przed COP30 raportu Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO) rok 2025 ma szansę być drugim lub trzecim najcieplejszym rokiem w historii pomiarów. Poprzedni rok został oficjalnie uznany za rekordowo ciepły, a stężenie gazów cieplarnianych osiągnęło najwyższe wartości. Rośnie presja, by na rozpoczynającym się szczycie klimatycznym Organizacji Narodów Zjednoczonych COP30 w brazylijskim Belém deklaracje przełożyły się na konkretne działania.

– Przed szczytami klimatycznymi jest publikowanych wiele raportów, na przykład raport WMO odnośnie do zmian klimatu. One stanowią pewną sumę wiedzy naukowej i pełną mobilizację dla środowiska politycznego, żeby zająć się tym tematem – mówi agencji Newseria Marcin Popkiewicz, fizyk i redaktor portalu Nauka o Klimacie.

Według raportu WMO „State of the Global Climate Update”, opublikowanego na początku listopada br., klimat osiągnął punkt, w którym wszystkie kluczowe wskaźniki wysyłają alarmujące sygnały. Trend ocieplenia się utrzymuje i 2025 rok ma szansę być drugim lub trzecim najcieplejszym rokiem w historii pomiarów. Średnia temperatura przy powierzchni Ziemi w okresie styczeń–sierpień 2025 roku była o ok. 1,42°C wyższa od średniej sprzed epoki przemysłowej. W ubiegłym roku wzrost wyniósł 1,55°C i był to najcieplejszy rok w 175-letnim okresie obserwacji. Raport wskazuje także, że stężenie gazów cieplarnianych oraz zawartość ciepła w oceanach, które osiągnęły rekordowe poziomy w 2024 roku, w tym roku nadal rosły. Naukowcy WMO podkreślają, że mimo to ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5°C do końca stulecia jest możliwe, a jednocześnie konieczne.

– Te wszystkie głosy nauki, które przypominają, dlaczego to jest ważne i pilne, pozwalają jednak na pewien postęp. To nie tylko jest kwestia tego, że dochodzi do przełomu na szczycie klimatycznym, ale też jest to pewien drogowskaz dla biznesu, co należy robić dla regulacji np. w Unii Europejskiej czy w Chinach, które prowadzą w stronę efektywnej gospodarki, opartej na czystych źródłach energii – mówi ekspert.

Według statystyk Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA) świat w ubiegłym roku dodał 585 GW energii odnawialnej – co stanowiło ponad 92 proc. wszystkich nowych mocy – zwiększając globalny potencjał do 4448 GW. Oznacza to rekordowy roczny wzrost na poziomie 15,1 proc., przy czym energia słoneczna i wiatrowa stanowią niemal całą nową moc. Choć liczby robią wrażenie, nie wystarczą, by osiągnąć zakładany cel potrojenia mocy wytwórczych OZE do 2030 roku. Wyliczenia IRENA wskazują, że roczny przyrost musi być na poziomie 16,6 proc. Dlatego negocjacje klimatyczne skupiają się na wspólnej odpowiedzialności i globalnym działaniu.

– COP30, negocjacje klimatyczne są jakąś platformą współpracy międzynarodowej, kiedy w imię długoterminowego dobra wspólnego narody świata umawiają się na pewne działania, chociaż mogą być dla nich niewygodne. To trochę tak, jakbyśmy mieszkali razem nad jeziorem, do którego ja zrzucam ścieki, ty zrzucasz ścieki i Kowalski zrzuca ścieki. Zrzucamy tych ścieków coraz więcej, a nasze jezioro zamienia się w śmierdzące bajoro. Tylko czemu ja mam budować oczyszczalnię, skoro 200 gospodarstw domowych zrzuca ścieki do jeziora, tak jak 200 krajów na świecie zanieczyszcza atmosferę? Jak ja się ograniczę, to ja ponoszę koszty, a 199 źródeł ścieków nadal jest. Spotykamy się więc razem, żeby stwierdzić, że wszyscy budujemy tę oczyszczalnię, zmieniamy nasze gospodarstwa, żeby tych ścieków nie zrzucać do jeziora, czyli nie emitować dwutlenku węgla i innych gazów cieplarnianych do atmosfery – tłumaczy redaktor portalu Nauka o Klimacie.

W przededniu COP30 Simon Stiell, sekretarz wykonawczy ONZ ds. zmian klimatu, podkreślił na swoim LinkedInie, że konferencja klimatyczna powinna osiągnąć trzy cele: wysłać jasny sygnał, że kraje są w pełni zaangażowane we współpracę klimatyczną, co oznacza uzgodnienia we wszystkich kluczowych kwestiach, przyspieszyć implementację działań we wszystkich sektorach gospodarki oraz połączyć działania na rzecz klimatu z korzystnym wpływem na życie ludzi, w postaci np. mniejszego zanieczyszczenia czy tańszej i bezpiecznej energii.

– Wiatr i słońce stały się najtańszymi źródłami energii na świecie, więc tempo wzrostu energii, którą produkujemy z tych bezemisyjnych źródeł, jest większe niż tempo wzrostu zapotrzebowania na energię na świecie. To oznacza, że paliwa kopalne osiągają swój szczyt wykorzystania i w kolejnych latach – w miarę jak będziemy oddawać coraz więcej czystych, tanich źródeł energii – udział paliw kopalnych i emisje z tym związane będą maleć. Swoją drogą te technologie rozwijają się m.in. dlatego, że są szczyty klimatyczne i narody świata deklarują i podejmują pewne działania, żeby emisje redukować, pojawiają się firmy, które mówią: dostarczymy bezemisyjne i docelowo tańsze źródła energii i będziemy je sprzedawać – wskazuje Marcin Popkiewicz. 

Według IRENA udział OZE w całkowitym potencjale wytwórczym przekroczył 46 proc., co potwierdza, że transformacja energetyczna przyspiesza, choć wciąż zbyt wolno, by osiągnąć cele na 2030 rok.

– Świat obiera kierunek na odchodzenie od paliw kopalnych nie tylko ze względów klimatycznych, ale też bezpieczeństwa energetycznego i geopolitycznego, więc my rozwijamy produkcję fotowoltaiki, baterii, samochodów elektrycznych i nie dość, że chronimy klimat, to jeszcze wzmacniamy naszą gospodarkę, poprawiamy bezpieczeństwo energetyczne – podkreśla ekspert.

Estonia jest unijnym liderem w dziedzinie cyfryzacji usług publicznych. Jako pierwszy kraj na świecie uruchomiła w 2014 roku program e-Residency dla osób spoza swojego terytorium. Cyfrowa tożsamość wydawana przez estoński rząd pozwala przedsiębiorcom, freelancerom, start-upowcom prowadzić działalność gospodarczą w 100 proc. zdalnie, z dowolnego miejsca na świecie. Do tej pory kartę e-rezydencji uzyskało nieco ponad 130 tys. osób, w tym 2,6 tys. z Polski.

– Estończycy świetnie przygotowali i wdrożyli system administracji państwowej w wersji elektronicznej. W momencie kiedy wdrożyli go w całości na terytorium Estonii, pomyśleli, że to jest też produkt eksportowy, w związku z tym zaczęli oferować system e-rezydencji innym państwom. System w tej chwili działa już kilka lat i to z dużym sukcesem. Przykładowo po brexicie wielu przedsiębiorców z Wielkiej Brytanii, którzy myśleli o tym, żeby robić biznes w europejskiej strefie gospodarczej, stało się e-rezydentami, ale nie tylko. W Polsce ten program też cieszy się dość dużym zainteresowaniem – mówi w rozmowie z agencją Newseria Daniel Bajer, export advisor z Enterprise Estonia.

Program e-Residency to inicjatywa rządu Estonii uruchomiona w 2014 roku. Jego celem było zbudowanie innowacyjnego środowiska dla przedsiębiorców z całego świata, a tym samym zapewnienie pozytywnego zwrotu z inwestycji dla estońskiej gospodarki, systemu edukacji czy kultury. Program finansowany jest przez państwo estońskie, a dokładniej z opłat pobieranych za wydawanie cyfrowego dowodu tożsamości e-Residency, rejestrację firmy i licencji, a także z podatków płaconych na terenie kraju.

– To, co jest kluczem do sukcesu tego programu, to nie tyle technologia, bo ona jest unikalna, ale również dosyć łatwa do wdrożenia w innych państwach, ale łatwość obsługi. Każdy przedsiębiorca nie tylko w prosty, ale i szybki sposób może zarejestrować przedsiębiorstwo na terytorium Estonii i później operować z niego na terytorium Unii Europejskiej. Również przejrzystość podatkowa, łatwość raportowania z punktu widzenia podatkowego na terenie Estonii i później na terytorium Unii Europejskiej – wymienia Daniel Bajer.

Uzyskanie e-rezydencji wymaga wypełnienia wniosku elektronicznego i uiszczenia opłaty. Decyzja o przyznaniu karty e-rezydencji podejmowana jest w ciągu 30 dni od jego złożenia. Następnie trzeba czekać od dwóch do pięciu tygodni na osobisty odbiór karty w jednej z estońskich placówek dyplomatycznych – w Polsce można to zrobić w Ambasadzie Estonii w Warszawie. Karta jest aktywowana w ciągu 24 godzin od jej odbioru i wymaga zainstalowania oprogramowania do identyfikacji – DigiDoc.

– Podstawowa rzecz, którą oferuje ten program start-upom, jest taka, że start-upy nie muszą się przejmować częścią formalną prowadzenia przedsiębiorstwa. Jest ona maksymalnie zminimalizowana, czyli założenie spółki trwa pięć minut, później wypełnianie dokumentacji i raportowania podatkowego trwa około dwóch–trzech minut, tak długo jak zajmuje nam przeczytanie gotowego raportu finansowego, i tylko kliknięcie, że wysyłamy go do administracji państwowej, potwierdzając dane, które administracja państwowa przygotowała dla nas już wcześniej. Wszystko odbywa się online – wyjaśnia przedstawiciel Enterprise Estonia.

Liczba wszystkich e-rezydentów zarejestrowanych w Estonii na 13 października br. wyniosła 130 857, a zarejestrowanych przez nich estońskich firm na 1 października br. – 37 933. Tylko we wrześniu wpłynęło prawie 1,1 tys. nowych aplikacji do programu, a liczba nowych firm wyniosła 519.

Najwięcej e-rezydentów mają: Ukraina (8281), Niemcy (8065), Hiszpania (7462), Finlandia (6817) i Francja (5792). Polska ma ich 2625. Pod względem liczby zarejestrowanych firm w Estonii liderem jest Hiszpania (3297), a tuż za nią plasują się Ukraina (3004) i Niemcy (2837). Polacy dzięki programowi e-Residency do tej pory zarejestrowali w Estonii 806 firm.

Według Estońskiego Urzędu Podatków i Ceł, cytowanego przez KE, tamtejsze start-upy w 2024 roku osiągnęły rekordowe obroty w wysokości ponad 3,9 mld euro, co stanowi wzrost o 14,7 proc. w porównaniu do 2023 roku, kiedy wyniosły one 3,4 mld euro. Jak wynika z raportu Komisji Europejskiej „European Innovation Scoreboard 2025. Country profile Estonia”, to niewielkie państwo może się pochwalić największą liczbą jednorożców (spółki, które są wyceniane na kwoty powyżej 1 mld dol.) w przeliczeniu na milion mieszkańców w Europie – 7,7. Łącznie ma ich 10.

– Sukces Estonii z punktu widzenia liczby jednorożców nie wynika z populacji, ponieważ w tym kraju żyje tylko 1,3 mln mieszkańców, ale z unikalnego systemu edukacji, który był wdrożony pod koniec lat 90. Nazywał się „skok tygrysa” i miał na celu zmianę całego systemu myślenia dzieci na temat przedsiębiorczości, matematyki, innowacji i technologii – uważa Daniel Bajer. – Drugim elementem jest to, że Estończycy od pierwszego dnia prowadzenia przedsiębiorstwa, czyli od momentu kiedy mają pomysł, od razu myślą o eksporcie globalnym tego pomysłu. A co można eksportować szybciej i łatwiej logistycznie niż technologię, oprogramowanie, nowoczesne innowacyjne rozwiązania? Innowacyjne rozwiązania połączone z eksportem dają właśnie ten sukces jednorożca.

O programie e-rezydencji w Estonii i płynących z niego korzyściach dla start-upów zajmujących się innowacjami w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, a także o innych czynnikach wpływających na innowacyjność tego kraju eksperci z Enterprise Estonia opowiadali podczas Deep Tech CEE Summit 2025, największego w regionie wydarzenia dla przedsiębiorców, założycieli start-upów, inwestorów, naukowców z sektora, które odbyło się pod koniec października br. w Warszawie.

Unia Europejska pracuje nad nową strategiczną wizją rozwoju sportu. W jej kształtowaniu ma pomóc sprawozdanie na temat europejskiego modelu sportu, które niedawno przyjął Parlament Europejski. Dokument wzywa do działań w czterech obszarach: społecznym, zachowania wspólnych wartości i solidarności, zbiorowego zarządzania oraz wzmocnienia praw zawodników, kibiców i pracowników sektora sportu. Wśród największych wyzwań, na które nowa strategia powinna odpowiadać, raport wymienia rosnącą komercjalizację rozgrywek, zaburzającą zrównoważony rozwój sportu, oraz potrzebę ochrony praw i dobrostanu sportowców.

W przyjętym w październiku sprawozdaniu zwrócono uwagę na narastającą presję, jaka ciąży na zawodnikach w związku z coraz bardziej napiętymi kalendarzami meczów i rozgrywek.

– Przede wszystkim postulujemy ochronę sportowców europejskich przed nadmiarem rozmaitych obowiązków sportowych, które mogą decydować o ich zdrowiu. Przeciwstawiamy się takim obciążeniom, jakim są poddawani nie tylko piłkarze, ale także tenisiści, które przekraczają ramy zdrowego rozsądku i racjonalności, jeżeli chodzi o częstotliwość pojawiania się na rozmaitych arenach sportowych. Nie podoba mi się, krótko mówiąc, jak Iga Świątek jest obciążana karnymi punktami, bo niewystarczająco intensywnie uczestniczyła w sezonie 2025. To nie jest normalne –  mówi agencji Newseria Bogdan Zdrojewski z Koalicji Obywatelskiej, poseł do Parlamentu Europejskiego, sprawozdawca dokumentu na temat unijnych strategii politycznych w kształtowaniu europejskiego modelu sportu.

Rosnące obciążenie zawodników wynikające z intensywnych treningów i napiętego kalendarza startów to konsekwencja postępującej komercjalizacji sportu. To zjawisko stoi w opozycji do wizji zrównoważonego modelu rozgrywek opartego na otwartym, uczciwym współzawodnictwie, wspólnych wartościach społecznych i solidarności państw członkowskich UE. Rosnąca skala wyzwań, w opinii polityka, powoduje, że to istotny moment, w którym trzeba określić długoterminową strategię europejskiej polityki sportowej.

W raporcie wskazano na konieczność zachowania równowagi między rozgrywkami z udziałem drużyn narodowych a klubowymi. Zaakcentowano potrzebę wprowadzenia regulacji prawnych, które zobowiązywałyby kluby do zwalniania sportowców z obowiązków na rzecz uczestnictwa w rywalizacji drużyn w barwach narodowych.

– Przeciwstawiamy się wyprowadzaniu z Europy, z naszych rozgrywek europejskich, poszczególnych meczów poza kontynent. Przykładem jest Puchar Króla, była też próba przeniesienia meczu Barcelony na Florydę. Uważamy, że rozgrywki europejskie, z szacunku do kibiców w Europie, powinny się odbywać wyłącznie w Europie. Owszem, mecze towarzyskie, mecze reprezentacji mogą się odbywać w innych rejonach świata, ale rozgrywki europejskie muszą być chronione w samej Europie – podnosi Bogdan Zdrojewski.

Jak informuje eurodeputowany na swojej stronie internetowej, raport „Europejski model sportu” zaczyna już przynosić rezultaty – La Liga rezygnuje z rozgrywania meczów poza Europą.

– Pojawiły się decyzje określonych instytucji, że mecze europejskie będą chronione, że mecz FC Barcelony nie odbędzie się jednak na Florydzie. Również niektóre elementy poprawiające sytuację pań uprawiających sport po okresie urodzenia dziecka będą wyglądały lepiej niż do tej pory – informuje europarlamentarzysta z KO.

Do raportu w swoim komunikacie pozytywnie odniosła się FIFA, która po decyzji Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie piłkarza Lassany Diarry zmieniła przepisy transferowe. Organizacja wyraziła poparcie dla zawartych w raporcie postulatów, które pozwolą podnieść standardy europejskiego sportu. W pełni popiera m.in. prawo zawodników do swobodnego reprezentowania swoich krajów w reprezentacjach narodowych.

W raporcie podkreślono, że sport jest rozwijającym się sektorem gospodarki, który generuje 2,12 proc. PKB Unii Europejskiej i zapewnia niemal 6 mln miejsc pracy. Z uwagi na jego rosnącą rolę potrzebne jest nowe podejście do jego organizacji, funkcjonowania i rozwoju oraz sposobu zarządzania. Instytucjonalne zaangażowanie UE – jak wskazano – powinno się koncentrować na zapewnieniu praw socjalnych zawodników i pracowników zatrudnionych w sektorze sportu. To m.in. prawo do zrzeszania się, równego traktowania i bezpiecznych warunków pracy. Szczególne znaczenie przyznano ochronie małoletnich oraz praw kobiet, zwłaszcza w kontekście ciąży, urlopu macierzyńskiego i dążeń do zwiększenia ich reprezentacji na stanowiskach kierowniczych. W dokumencie podkreślono ponadto konieczność regulacji działalności agentów sportowych współpracujących z niepełnoletnimi zawodnikami. W realizacji tych postulatów miałoby pomóc powołanie unijnego komitetu sektorowego dialogu społecznego ds. sportu zawodowego.

Znaczenie sportu wykracza jednak poza sferę gospodarczą – to również ważny element życia społecznego i zdrowia publicznego. Stanowi nie tylko rozrywkę, ale też buduje tożsamość kulturową. Aktywność fizyczna jest niezbędna dla zdrowia fizycznego i psychicznego, niezależnie od wieku. Sport może być ponadto narzędziem do walki z izolacją społeczną i przemocą wśród młodzieży.

– Mówimy o konieczności promowania nie tylko zdrowego stylu życia, ale też uprawiania sportu, uprawiania aktywności fizycznej, która nie musi się kończyć uprawianiem sportu wyczynowo. Przywiązujemy do tego dużą wagę i apelujemy, aby te elementy znalazły się w aktywnościach promocyjnych – podsumowuje Bogdan Zdrojewski.

W sprawozdaniu znalazły się też rekomendacje dotyczące większej solidarności finansowej między sportem zawodowym a masowym. Zauważono potrzebę zwiększenia nakładów na inwestycje w infrastrukturę sportową, szczególnie na obszarach najbardziej wykluczonych, takich jak wsie i ubogie dzielnice miast. Jedną z propozycji wsparcia sportu masowego jest zwiększenie jego finansowania z budżetu programu Erasmus+ na lata 2028–2034.

Postulaty zawarte w raporcie pomogą opracować nową, długofalową strategiczną wizję rozwoju polityki sportowej Unii Europejskiej, nad którą trwają właśnie konsultacje społeczne.